Lopičići u naprednom pokretu Jugoslavije 1919-1945. godine

Bratstvo Lopičići ima van sumnje zapaženo mjesto  u istorijskom razvoju Ceklina. Ono je ostavilo vidne tragove o svom bitisanju i udjelu u stvaranju i organizovanju ljudske zajednice na ovom geografskom prostoru. Ostali su brojni zapisi o životu i radu pojedinaca ili grupa na području Crne Gore, ali i na prostorima bivše zajedničke države jugoslovenskih naroda. Životni put i sudbine bile su im različite. Neki su svoj životni prostor stvorili, silom prilika, izvan matice, širom Crne Gore i Jugoslavije, a drugi opet i van zemlje, širom svijeta. U borbi za stvaranje životnih uslova, odolijevali su nedaćama, teškim udarima, odlazili u ratove, stradali i ginuli i u vihorima života ostali na ovom životnom prostoru. Sticajem okolnosti, usled treških uslova života u ovom skučenom i oskudnom kraju, selili su se u druge krajeve, odlazili u svijet u pečalbu, tamo ostajali ili su se vraćali.

Iznjedrilo je ovo bratstvo značajne ličnosti u raznim domenima života: uticajne ljude i stvaraoce, profesore i učitelje, ljekare i vjerske starješine, književnike, političare, ugledne domaćine i društvene djelatnike i državne službenike.

Početkom devetnaestog vijeka, tačnije rečeno 1919. godine, na prvim koracima života u zajedničkoj državi jugoslovenskih naroda, u složenim političkim uslovima sukoba i podjela, na političku scenu stupe Komunistička partija Jugoslavije.

Osnivanjem prve ćelije KPJ u Ceklinu 1919. godine, Lopičići, kao i njihovi istomišljenici i suplemenici staju na put revolucionarne borbe za ljudska prava i slobode, za bolji život i progres i ispisuju nove stranice svoje istorije. Kao važan faktor u ogranizaciji KPJ, u vrijeme monarhističke Jugoslavije, iz generacije u generaciju djeluju u kontinuitetu, dosljedno i, (može se reći na istoj ravni) pojedinačno i grupno, u raznim domenima života i svim fazama organizovanog i političkog razvitka naprednog pokreta na prostoru Ceklina. U legalnim i ilegalnim uslovima života, u raznim oblicima djelovanja, nalaze se i na samom vrhu partijske strukture u Ceklinu, nekad i šire. Kao cjelina bitno utiču na razvijanje političke svijesti u duhu naprednih shvatanja.

Osnivanjem prve partijske ćelije u celu 1919. godine, kao glavni nosioci aktivnosti, Lazar M. Lopičić i Dušan V. Lopičić, pored ostalih, postavljaju još tada temelje političkog organizovanja svih naprednih snaga. Tako je na proslavi Prvog maja 1919. godine govorio Lazar M. Lopičić, koji je godinu dana kasnije, na opštinskim izborima izabran za predsednika opštine. Među tadašnjim odbornicima, nalazio se i Joko Đ. Lopičić. Kao značajni faktori, Lopičići se pominju i 1921. godine u organima i ogranizacijama Nezavisne radničke partije, a redovno ih ima i na listama kandidata u drugim društvenim organizacijama.

Nažalost, poslije prvih izvanrednih uspjeha, zabranom rada KPJ, došlo je do osnivanja partijskog sastava i pristalica pokreta te time i slabljenja naprednog pokreta u cjelini. Ipak, ono čvrsto političko jezgro se uspjelo održati, izvršena je reorganizacija i od raspoloživog ljudstva osnovane su ilegalne ćelije KPJ i njihov rad prilagođen, mnogo težim, ilegalnim uslovima. Prva takva ćelija osnovana je već 1921. godine u čijem su se sastavu ponovo našli Lazar M. Lopičić i Dušan V. Lopičić.

Kraj s mukama i sukobi sa organima vlasti time nisu prestali. Nastavlja se progon naprednih snaga i istaknutijih pojedinaca čije su političke biografije bile poznate od ranije, što je neumitno dovelo do izvjesne pasivizacije borbenih snaga. Aktivnosti se uglavnom svode na unutrašnja organizaciona pitanja i jačanje propagandnog rada onamo gdje je to moguće i u granicama koje su novonastale okolnosti dozvoljavale. U sačuvanoj evidenciji ceklinjske ćelije, kao član 1927. godine vodi se Lazar M. Lopičić. Istovremeno, politički se postepeno ali sve određenije eksponira Milo Đ. Lopičić, koji je, kako pokazuju neka dokumenta iz tog vremena, 1928. godine bio primljen u članstvo KPJ. Tri godine kasnije, u članstvo KPJ primljen je i najstariji sin Krcuna Lopičića Janko.

Prateći dalje aktivnosti organizacija i članova KPJ van Crne Gore, istaknuto mjesto zauzimaju studentski nemiri 1931. i 1932. godine na Beogradskom univerzitetu, kojom prilikom su se naročito istakli napredni studenti Đorđije F. Lopičić, Blažo Đ. Lopičić i Nikola-Punja Lopičić.

Djelovanje ove grupe naprednih studenata tokom 1931. i 1932. godine, kao i nešto kasnije imalo je velikog značaja i uticaja na razvitak naprednog radničkog pokreta Crne Gore, i razumije se posebno Ceklinskog područja. Dolazi takođe i do omasovljenja pojedinih ćelija i članovi KPJ postaju Božo M. Lopičić, 1933. g. zatim Petar Đ. Lopičić, Vaso M. Lopičić, Dimitrije Mićan L. Lopičić 1934. g. Dušan T. Lopičić iz Drušića primljen je u članstvo KPJ godinu dana kasnije, tačnije 1935. godine, a Stevo Đ. Lopičić iz Cetinja 1936. godine. Povećanjem broja članova organizacije, iste godine potreba nalaže osnivanje Biroa opštinske ćelije kao višeg organa, u čiji sastav je biran Janko K. Lopičić.

Uporedo s tim, dakle omasovljenjem organizacije novim mladim članovima, osjeća se življa politička aktivnost koja se pored ostalog ogleda i u organizovanju demonstracija i masovnih okupljanja protiv monarho-fašističke diktature na otvorenoj političkoj sceni.

Da bi se bolje shvatio čitav ovaj proces organizovanja i aktiviranja, nužno je shvatiti da se u seoskim sredinama, kakva je na primer Ceklin,rodbinski i bratstvenički odnosi od bitnog značaja za razvitak naprednog pokreta. Ogranizovani partijski djelatnici uživaju punu podršku porodice i šire okoline. Porodice partijskih aktivista iz Lopičića dobar su primer za takve tvrdnje.

I na političkom planu zapaža se značajan napredak u svim oblastima djelovanja. Upravo radi ukazivanja na kvalitetan napredak u radu organizacija, njihovom osmišljavanju i dr. nije na odmet potsjetiti se masovnih demonstracija održanih u Cetinju 18. februara 1935. godine i učešća Lopičića u njima. Naime, okupljanja i protesti organizovani su povodom ubistva Mirka Srzentića, studenta Beogradskog univerziteta, koji je bio đak cetinjske gimnazije. Tom prilikom je pokazana posebna umješnost u propagandnom djelovanju radi obezbeđenja masovnosti u demonstracijama mada su i neposredni organizatori često dovođeni u iskušenje, nalazeći se stalno pod prismotrom žandarmerije i policijskih organa. Uprkos prijetnjama i ometanjima, govor na protestnom skupu održao je Božo Mitrov Lopičić. Štiteći govornika, na mitingu je došlo do direktnog sukoba sa organima „reda“, kojom prilikom je Janko K. Lopičić, bio povrijeđen udarcem sablje po glavi.

Lopičići, članovi KPJ i njihovi simpatizeri, mlađi rođaci i dr. bili su veoma aktivni i prilikom poznatih Belvederskih događaja (Belveder je poznato izletište nedaleko od Cetinja), kako u pripremama za pohod na Cetinje, tako i neposrednim učešćem u samom pohodu. Događaj se odigrao 26. juna 1936. godine. Kako se ocenjuje od strane pouzdanih posmatrača, samo iz Riječke opštine bilo je oko 700 učesnika.

Ništa manje nije nepoznata ni borba bratstvenika Lopičića u preduzimanju mjera za zaštitu plemenskog dobra Ceklinskih ribolova. Neposredno angažovani u ogranima upravo između ostalih nalazili su se Tomo Lopičić, Janko Krcunov, a kao dugogodišnji predsednik Upravnog odbora Stevo L. Lopičić, jedan od retkih i veoma uglednih ceklinskih pravnika. Slede zatim značajne akcije i pomoć koju su Lopičići pružali u sakupljanju pomoći španskim borcima i odašiljanju dobrovoljaca u internacionalne brigade u Španskom građanskom ratu, ne manje važna izgradnja Doma kulture u Gornjem Ceklinu, jednog od prvih takvih institucija u selima Crne Gore, i predizborne kampanje za parlamentarne izbore 5. maja 1935. godine i opštinskih izbora 19. novembra 1936. godine. (Lopičići su se tradicionalno tokom izbora nalazili na strani opozicije.)

U toj sredini, dakle u bratstvu Lopičića iz tadašnje generacije izrasla je i jedna napredna, emancipovana i politički obrazovana omladinka Milica Đ. Lopičić. Kao učesnik u svim značajnim dešavanjima u organizaciji KPJ, stekla je zavidan ugled među pripadnicima pokreta. Bila je hapšena i proganjana. Tako je zbog učešća na jednom protestnom skupu i otvorenog pružanja otpora uhapšenicima u znak protesta štrajkovala glađu 17 dana. Shvatajući svu besmisao takvog ponašanja prema organizatorima i učesnicima u akcijama protiv diktatorskog režima, Milica je puštena na slobodu. U jednom partijskom izveštaju iz 1935. godine napisano je da se mešu dvanaest žena istaknutih članova KPJ u Crnoj Gori nalazi i Milica Đ. Lopičić.

Početkom 1937. godine označeni su osnovni pravci djelovanja naprednog pokreta – dalje organizaciono jačanje ćelija KPJ, organizovanje političkih akcija na platformi Narodnog fronta za borbu protiv fašizna i rata, ekonomskih akcija za poboljšanje životnih uslova radnih slojeva i organizovanja raznih legalnih organizacija.

Kao što je bilo za očekivati, ovim akcijama spremno su se odazvale organizacije KPJ. U pravo u to vrijeme, 1938. godine, partijska ćelija na Gornjem Ceklinu sa strane Lopičića prima nove članove: Steva M. Lopičića, Pavla K. Lopičića, Marka Mašuta V. Lopičića i Branka St. Lopičića studenta prava. Na političkom planu, aktivnost je usmjerena na osnivanje ekonomskih i kulturno prosvjetnih legalnih organizacija na selu, poput „Seljačkog bratstva“, „Seljačke samopomoći“, izgradnja Doma kulture na Gornjem Ceklinu, zatim organizovanje raznih drugih oblika političke aktivnosti za pomoć republikanskoj Španiji u izbornoj kampanji za Narodnu skupštinu 11. decembra 1938. godine, akcija za odbranu i nezavisnost zemlje itd. Protesti i demonstracije protiv vladajuće politike, upućivanje raznih peticija i sl. karakteriše stanje duha tokom 1939. i 1940. godine. Na sve to, vlada je odgovarala progonima i hapšenjima, dakle merama, koje su pored mnogih, pogađale i napredne borce Lopičića. Uprkos tome, demokratske snage sve više osvajaju politički prostor. Osnovu njihove politike čini orijentacija KPJ na mobilizaciju svih snaga za borbu protiv fašističke agresije i odbranu nezavisnosti zemlje.

Pod vidom poziva na vojnu vježbu, oko dvadeset političkih aktivista iz Riječke opštine sprovedeno je u vojni radni logor u Smederevskoj Palanci, gdje su ostali do 27. marta 1941. godine. Među njima nalazili su se i Božo M. Lopičić i Dušan T. Lopičić iz Drušića. Zajedno sa njima bili su i članovi opštinskog Biroa ćelije. Na sreću, sekretar Biroa Janko K. Lopičić izbjegao je hapšenje i nastavio dalje rukovođenje Biroom. No, i pored svih teškoća, život organizacije KPJ nije prestao. Naprotiv ćelije se bogate novim članovima koji su takođe dolazili iz zaseoka Lopičića. Bili su to Vojislav-Joro M. Lopičić i Andrija V. Lopičić. Stanje maja meseca 1941. godine pokazivalo je da su partijska rukovodstva u opštinama popunjena. Biro ćelije Riječke opštine sačinjavali su Janko K. Lopičić, sekretar, Stevo P. Mašanović, Dušan P. Petričević i Božo Mitrov Lopičić, kao članovi.

Prema organizacionoj šemi, Janko K. Lopičić je ujedno bio član plenuma Mjesnog komiteta KPJ Cetinje, a nešto kasnije i član Biroa MK KPJ Cetinje. Ostajući istovremeno na čelu partijskog rukovodstva Riječke opštine, Janko Krcunov Lopičić je pokazao svu umješnost rukovođenja i potvrdio svu osobenost svoje ličnosti u političkom životu Ceklina. On je poslije završenog sedmog razreda cetinjske gimnazije prekinuo dalje školovanje i ostao da živi i radi na selu. U toku dugogodišnjeg političkog rada razvijao se i postupno napredovao u organizacionoj strukturi KP. Kratko rečeno Janko postaje istrajan borac za ljudska prava i slobodu, čvrst, dosljedan u političkom opredeljenju. Rječit je i odmjeren u govoru, a taktičan u postupanju i odlučan u akciji. Važio je kao dobar i mudar političar blizak i omiljen u narodu. Djelovao je i kao pravi tribun. Umom i djelom, pisanom riječju, primjerom služio je opštem napretku do kraja.

Ovo nekoliko iznetih pogleda treba da nam pokažu kako su Lopičići predstavljeni u razvitku naprednog revolucionarnog pokreta na prostoru Ceklina, a i šire. Treba, međutim znati i to, da su nosioci socijalističkih ideja i organizatori naprednog pokreta na ovom, od svijeta udaljenom prostoru, bili studenti ponikli na ovom tlu Ceklinjskom, jedan broj profesora i učitelja koji su službovali u ceklinskim selima. Ipak, osnovu naprednog pokreta u Ceklinu činili su seoski momci mahom sa završenom osnovnom školom ili nekoliko razreda gimnazije. Jer, na ovom, inače oskudnom prostoru veoma je bila izražena želja ljudi da se muška djeca školuju. Mnoge porodice čine posebne napore da bi im se to omogućilo. Poznato je da su djeca iz okolnih sela đaci – pješaci, odlazili u Cetinje pešačeći dnevno po nekoliko kilometara. Oni, čija materijalna situacija nije to dozvoljavala ostajali su na selu, ali nisu prekidali vezu sa svojim vršnjacima i gradskom sredinom, zahvaljujući čemu su stekli nešto viši nivo obrazovanja i šire poglede na životne prilike i politička zbivanja. Bez preterivanja, može se reći da su Lopičići u toku svih tih godina bili u prvoj borbenoj liniji i čvrst oslonac naprednog pokreta u Ceklinu.

U toku 1940. i 1941. godine prilike u svijetu znatno su se izmijenile. Sile mraka su nametnule svoja pravila u međunarodnim odnosima. Nastupilo je vrijeme narodnooslobodilačkog pokreta Jugoslavije.

Dosljedni u svom predeljenju Lopičići su se našli u prvim gerilskim odredima za borbu u partizanskim jedinicama i pronijeli slavu Lovćenaca širom naše zemlje. Učestvovali su u svim vidovima otpora u legalnim i ilegalnim uslovima u izgradnji narodne vlasti i sl. i podneli su velike žrtve i gubitke.

1. Objavljeno u knjizi "Lopičići bratstvo u Ceklinu" 2001. godine