Pet vekova Lopičića

Ko sam i odakle sam? Ko su mi preci?..
Da li vredi čeprkati po prošlosti, iskopavati mnogopoštovane čukundede i čukunbabe i kroz lavirinte bezizlaza, po cenu teških muka, napipati onaj “pravi” put do praotaca? A šta ako se čovek s tim svojim legendarnim praocima kojim slučajem i nađe licem ulice, pa se ispostavi da su oni imali i više mana nego vrlina? “Lepše se osećamo ako legenda leluja iznad humki” odgovorili su neki Francuzi, potomci slavnih ljudi.
Ipak – i pored iznenađenja koja mogu da dožive i velikog truda koji moraju da ulože, pitanje “ko su mi preci” i u vremenu sadašnjem postavlja sve veći broj ljudi. U Nemačkoj je pre nekoliko godina nastala prava vremeplovna trka.

Nedavno je i u Americi (kao što je naš list pisao), podstaknuta romanom “Koreni”, zavladala epidemija traganja za precima. Hiljade mladih Amerikanaca želeći da saznaju ko su, doživljavaju prave avanture.
Kod nas, “lov na čukundedu” nikada nije bio prolazna modna pojava. Ali, baveći se migracijama mnogi naši etnolozi, od Pavla Ritera Vitezovića i Kristofora Žefarovića, pa Franje Račkog do Jovana Erdeljanovića i drugih, dali su dobre osnove za dalja istraživanja porodičnih rodoslova. Pored toga, narodno predanje, posebno u doskora patrijarhalnim sredinama, dobro je sačuvano, pa je i to olakšalo rad istraživača.
S druge strane, otežavajuća okolnost bila je u tome što su ratna pustošenja uništila mnoge porodične uspomene i pisane dokumente. Samo poneki, oni najuporniji, došli su do neočekivanih i sigurno neobičnih otkrića.
Takav uporni istraživač je besumnje Janko Krcunov Lopičić koji je o bratstvu Lopičića nedavno objavio knjigu od stotinak strana. U tom radu obuhvaćeni su bukvalno svi Lopičići muškarci rođeni do danas. A to je vreme od pet vekova (od pada Carigrada 1453. godine) koliko traje istorija ovog malenog bratstva iz Riječke nahije – od njegovog rodonačelnika do današnjeg dana.
- Od najranijeg detinjstva, mnogo sam se interesovao i želio da što više saznam o svojim precima – kaže Janko Lopičić, nekadašnji direktor Muzeja u Titogradu, sada penzioner. Neumorno sam tragao, slušao, pamtio i iznalazio sve što bi mi i najmanje pomoglo da obogatim ovo saznanje. Za ovaj rad koristio sam sve što je ma gdje i ma kada napisano, kao i bogato narodno predanje u porodici i van nje.
Ceklin je kraj Crne Gore istorijski ograničen na jugu Rijekom Crnojevića i delom Skadarskog jezera, na severu nekadašnjom Lješanskom nahijom, na zapadu Katunskom, a na istoku Zetskom nahijom. Krajem 15. veka na Ceklin se doselio Vukosav Liješević predak ne samo Lopičića, nego i ostalih srodnih ceklinskih bratstava: Vukmirovića, Strugara i Vujanovića. Predak Vukosavov, zvani Liješ, rođen u okolini Travnika, zbog sukoba s bogumilima morao je da pobegne u Crnu Goru, gde je u Piperima podigao crkvu (danas u ruševinama) beše nekako u vreme kosovskog boja. Liješev unuk Radivoje poginu mlad u boju protiv Turaka, a za sobom ostavi u Piperima ženu Tijanu i petogodišnjeg sinčića Vukosava.
Zanimljiva je priča kako je Vukosav iz Pipera dospeo na Ceklin. Neki Leka, bežeći iz svog zavičaja Klimenata, zadrža se u Piperima, zagleda se u lepu udovicu Tijanu i uze je za ženu. No, kako je u to vreme gospodar Zete Ivan Crnojević boravio u gradu Obodu, Leka se njemu obrati tražeći utočište. Ivan mu dade Gornji Ceklin, zapadno od Oboda. Tada Tijana, žaleći za sinom, nagovori Leku da malog Vukosav (sin koji je ostao u Piperima), otme iz Pipera. Dobro, ali kako će ga prepoznati? “Lako”, rekla mu je Tijana, “pošto je on, od kada mu je otac poginuo, stalno tužan, malo se druži sa decom i skoro uvijek je uplakan”. Po tom opisu Leka nađe dečaka i dovede presrećnoj majci. Od Vukosavovog unuka Boriše potiču Lopičići. I dan danas jedna zaravan na Gornjem Ceklinu kod zaseoka Lopičići, zove se Boriše.
Autor Janko Lopičić je prihvatio verziju Marka Vujačića o postanku bratstveničkog prezimena. U delu “Znameniti crnogorski i hercegovački junaci”, Marko Vujačić kaže da se to desilo za vreme ceklinskog izbornog kneza Lale. Godine 1690. na skupu kneževa na Cetinju prisustvovao je i izaslanik Mletačke Republike plemić Erica. Tražio je od kneževa da mu budu potčinjeni, a da će ih za uzvrat Mleci nagraditi godišnjom platom u cekinima. Knez Lale je prvi ustao protiv toga i rekao da kneževi nikad neće pristati da budu mletački vazali i sluge. Na to je Erica: “Ti si, Lale homo di lopa, - neposlušan. Ti se jedini protiviš”. Ali i ostali glavari stadoše uz Lala i tako propade i ovaj pokušaj Mlečana da podjarme Crnu Goru. A Lala i sve njegove bratstvenike, po onom “lopa” prozvaše Lopica, što se nešto kasnije izmeni u Lopičić.
Svoj zlatni vek Ceklinjani doživljavaju pod Markom Lopičićem, “verhovnim knezom od vsega Ceklina”, koji je u ratu i u miru stajao na čelu plemena pola veka. On zametnu boj sa Turcima i povrati Župu Ceklinjsku, a zatim progna Turke i sa Oboda i tako priključi stolicu Ivana Crnojevića Crnoj Gori. Iako su se ove borbe odigrale u vreme vladike Danila, Njegoš u “Gorskom vijencu” ne spominje ni kneza Marka ni istragu poturica sa Oboda. Marko Vujačić smatra da se ovo desilo pre događaja koje opisuje vladika Rade i da su Ceklinjani sami, ne pitajući vladiku Danila, proterali Turke.
Od žabljačkih begova, knez Marko je na Rijeci Crnojevića kupio bogate ribolove. O načinu korišćenja ribolova načinjen je na plemenskom zboru ugovor, koji je knez Marko odneo vladici Danilu na potvrdu. Evo nekih delova iz ovog plemenskog ugovora:
- Da u ribolovima ima svaki ceklinski dom jednaka prava, kako vojvoda i vojnik, tako i samohrana sirota.
- Da su ribolovi za navijek vjekov nedjeljiva plemenska zajednica, komunica.
Da bi ovu bogatu imovinu obezbedio od napada žabljačkih Turaka, knez Marko pođe u Travnik, da ugovore i vezir potvrdi. Vezir to i učini, a istovremeno pokloni Marku šarca, rekavši mu: “Kao što je imao šarenoga konja Kraljević Marko, to neka ima isto tako šarenog hata i Lopica Marko”. U vreme kneza Marka Ceklin su nazivali “malim Srijemom”, jer je pleme imalo znatnih viškova u žitu, ribama i grožđu.
Markov unuk knez Grujica Lopičić bio je senator i kapetan plemena Ceklina. U vreme Napoleonovih ratova istakao se zauzevši sa svojim Ceklinjanima ostrvo Korčulu. Kako je zabeležio pop Vuksan Lopičić, Grujica je spasao život vladici Petru É potukavši zaverenike koje su organizovali ruski i austrijski žbiri.
I Njegoš je veoma cenio Grujicu: postavio ga je za senatora i zapovednika “gvardije” (neka vrsta žandarmerije). Grujica je osvojio Žabljak od Turaka i Njegošu predao ključeve istorijskog grada. Tada mu je vladika Rade poklonio jedan mali top, zvani “aberdar”, koji mu je služio za okupljanje “gvardije” i plemenika. Tri puta top pukne i svi se Ceklinjani sakupe oko Grujice. Za njegovo vreme Ceklinjani su ugrožavali i sam grad Skadar na Bojani. Verovatno je jedinstven slučaj da su uplašeni stanovnici okoline Skadra, dakle turskog kraja, plaćali harač Grujičinom plemenu – desetak od svih svojih prihoda. Ovaj harač Turci su donosili svake godine na Rijeku Crnojevića, a odatle je pola slato vladici na Cetinje, a polovina ostajala Ceklinjanima.
Knez Grujica je u svom vremenu bio veoma obrazovan čovek. Između ostalog navedimo i podatak da na spisku pretplatnika na Vukov “Srpski riječnik” stoji zapisano: “Grujica Lopičić, knez Riječke nahije”. On je sakupio mnoštvo povelja, izreka, zaveta, čitulja, potvrda, poslovica, i sve čuvao u dva velika sanduka. Te dokumente čitali su kasnije i pop Vuksan i njegov sin Andrija, pa su se, pomoću njihovih docnijih iskaza, moglo obnoviti mnogi tekstovi ove bogate istorijske građe, koja je inače nepovratno propala.
Knez Grujica je umro na Cetinju, tri godine pre Njegoša. Tu je i sahranjen, ispred Vlaške crkve, u grobnici koju je za njega sagradio vladika Rade. Verovatno je i on prvi Lopičić koji je umro prirodnom smrću izvan Ceklina. Posle njega, pojedini bratstvenici kao da su dobili želju za seobama. Prebivaju i u drugim mestima Crne Gore, nalaze ih u Grčkoj, u Srbiji i dalje širom sveta. Neki čak učestvuju u rusko-japanskom ratu, u februarskoj revoluciji 1905. godine u Rusiji. Neki su se odselili u Ameriku, drugi u Australiju, a ima ih i u Francuskoj pa čak i u Africi.
Lopičića ima skoro na svim bojištima Prvog svetskog rata, a kasnije i u redovima interbrigada u Španiji. Tokom Drugog svetskog rata, gotovo svi su pošli u borbu za slobodu. Na strani narodne revolucije pao je na bojnom polju svaki peti muški član ovog bratstva, ali Lopičići učestvuju i u borbama za oslobođenje Italije, tuku se protiv Romela u Africi i protiv Japanaca na Pacifiku.
Gde su sada? Malo ih je ostalo na Ceklinu, još manje ih je zemljoradnika i ribolovaca. Najviše ih je u Titogradu i Beogradu, a zatim pored Cetinja najveći broj Lopičića živi u Kraljevu, pa u Nikšiću, Novom Sadu, Lovćencu, Sarajevu, Nišu, Ljubljani, Zagrebu, Vranju, Čantaviru, Zenici... Ima ih u Australiji, Americi, Francuskoj, Kanadi, a neki privremeno žive u Nemačkoj i Čehoslovačkoj.
U finansiranju izdanja i distribuciji knjige o svom bratstvu učestvuju svi Lopičići. Tako je bilo kod prvog izdanja, isto se ponovilo kod drugog izdanja, tako će biti i kod izdanja koje se upravo priprema – treće, dopunjeno.¹

1. Objavljeno u Ilustrovanoj politici 9.8.1977. godine (br. 979) u Beogradu